در پی کاهش میلیاردها دلار بودجۀ فدرال ایالات متحده در حوزۀ علم و پژوهش، دانشمندان و پژوهشگران بسیاری در ایالات متحده شغل یا کمک‌هزینه‌های تحقیقاتی خود را ازدست‌رفته می‌بینند. در همین حال، دولت‌ها و دانشگاه‌هایی در دیگر نقاط دنیا این وضعیت را فرصتی برای جذب استعدادهای علمی تلقی کرده‌اند.
دولت دونالد ترامپ با هدف «مبارزه با اتلاف منابع»، «کوچک‌سازی دولت»، «بازگشت به اولویت‌های مردم آمریکا» و «دفاع از منافع ملی»، بودجۀ نهادهای علمی و دانشگاهی را کاهش داده، اما منتقدان می‌گویند این سیاست‌ها در عمل به تضعیف آزادی علمی، کاهش نوآوری و فرار مغزها می‌انجامد.
به‌گزارش آسوشیتدپرس، برنامۀ «کانادا پیشگام» که از ماه گذشتۀ میلادی آغاز شد، قصد دارد پژوهشگران جوان زیست‌پزشکی را به کانادا جذب کند. دانشگاه اکس‌مارسی در فرانسه نیز از حدود دو ماه پیش برنامه‌ای به نام «مأمن امن برای علم» راه‌اندازی کرده و متعهد شده دانشمندانی را که در آمریکا احساس محدودیت یا تهدید می‌کنند، بپذیرد.
استرالیا نیز با راه‌اندازی برنامۀ «جذب استعداد جهانی» در همان زمان، حقوق رقابتی و بسته‌های مهاجرتی به این دانشمندان و دانشگاهیان پیشنهاد داده است.
آناماریا آربیا، رئیس آکادمی علوم استرالیا، گفته است: «در واکنش به آنچه در آمریکا رخ می‌دهد، ما فرصت بی‌سابقه‌ای برای جذب باهوش‌ترین ذهن‌ها می‌بینیم.»
از زمان جنگ جهانی دوم، آمریکا با سرمایه‌گذاری سنگین در تحقیقات علمی، خود را به قدرت نخست علمی جهان تبدیل کرده بود. اما از آغاز دورۀ جدید ریاست‌جمهوری ترامپ، دولت او با اشاره به اتلاف منابع و ناکارآمدی در هزینه‌کردهای علمی، سطح کارکنان و بودجه نهادهایی چون بنیاد ملی علوم، مؤسسه ملی سلامت، ناسا و دیگر سازمان‌ها را به‌شدت کاهش داد. حتی دانشگاه‌های خصوصی نیز از این کاهش بودجه‌ها متأثر شده‌اند.
پیشنهاد بودجۀ دولت برای سال آینده نیز شامل کاهش حدود ۴۰ درصدی در بودجۀ مؤسسه ملی سلامت (NIH) و کاهش حدود ۵۵ درصدی در بودجۀ بنیاد ملی علوم است.
مؤسسه ملی سلامت بزرگ‌ترین نهاد دولتی پژوهشی در حوزۀ پزشکی و علوم زیستی در جهان است و زیرمجموعۀ وزارت بهداشت و خدمات انسانی ایالات متحده محسوب می‌شود. این نهاد متشکل از چندین مؤسسه تخصصی است که روی بیماری‌هایی مانند سرطان، آلزایمر، بیماری‌های قلبی، عفونی، روانی، و ژنتیکی تحقیق می‌کنند.
اخیراً برخی دانشگاه‌ها در آمریکا اعلام کرده‌اند که جذب هیئت علمی را متوقف، برخی کارکنان خود را اخراج یا پذیرش دانشجویان دکترا را متوقف کرده‌اند. در تازه‌ترین رویداد نیز مجوز دانشگاه هاروارد برای ثبت‌نام دانشجویان بین‌المللی لغو شده بود، هرچند دادگاه اجرای آن را متوقف کرد.
آقای ترامپ در واکنش به این توقف قضایی، در شبکه تروث سوشال نوشت: «چرا هاروارد نمی‌گوید که تقریباً ۳۱ درصد از دانشجویانش از کشورهای خارجی هستند؛ کشورهایی که برخی از آن‌ها اصلاً دوستانه با آمریکا رفتار نمی‌کنند، اما هیچ هزینه‌ای برای تحصیل این دانشجویان پرداخت نمی‌کنند و حتی قصدی برای این کار ندارند؟»
رئیس‌جمهور ایالات متحده معتقد است که دانشگاه هاروارد در مقابل میلیاردها دلار که از دولت دریافت می‌کند، «چندان شفاف عمل نمی‌کند» و او می‌خواهد بداند «این دانشجویان خارجی چه کسانی هستند».
در مجموع، وضعیت فعلی باعث شده دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی در سایر کشورها به فکر جذب دانشمندانی بپردازند که در ادامه فعالیت خود در آمریکا به مشکل برخورده‌اند.
آسوشیتدپرس می‌نویسد برای مثال، حدود نیمی از ۳۰۰ درخواست برنامۀ «مأمن امن برای علم» از پژوهشگران آمریکایی بوده است. درخواست‌ها از آمریکا برای مؤسسه ژنتیک، زیست‌شناسی مولکولی و سلولی فرانسه نسبت به سال قبل دو برابر شده و برنامۀ لیزه مایتنر در آلمان نیز سه برابر افزایش درخواست از آمریکا را گزارش کرده است.
لیزه مایتنر یک طرح پژوهشی نخبگان است که توسط انجمن ماکس پلانک در آلمان اجرا می‌شود و هدف آن جذب، حمایت و تثبیت موقعیت پژوهشگران زن برجسته در علوم طبیعی، پزشکی و مهندسی است.
در کنار این قبیل استقبال‌ها در بیرون آمریکا، چالش‌هایی نیز وجود دارد، از جمله مشکلات زبان، مراقبت از کودکان یا سالمندان، و تفاوت در نظام‌های بازنشستگی.
با وجود این، کم نیستند پژوهشگران آمریکایی ازجمله در دو دانشگاه ویسکانسین مدیسون و دانشگاه نیویورک که به دلیل عدم اطمینان از تأمین مالی پژوهش‌هایشان به گزینه‌های مهاجرت علمی فکر می‌کنند.
در سطحی وسیع‌تر، اتحادیه اروپا نیز برنامه‌ای به نام «اروپا را برای علم انتخاب کن» راه‌اندازی کرده و رئیس کمیسیون اروپا وعده داده آزادی پژوهش علمی در قوانین این اتحادیه گنجانده شود.
با این حال، بسیاری از مقامات دانشگاهی در اروپا و دیگر کشورها، به جای شادمان شدن از شرایط موجود، نگران پیامدهای منفی آن برای جامعۀ علمی جهانی هستند. آن‌ها هشدار داده‌اند اگر همکاری‌های بین‌المللی مختل شود یا بانک‌های اطلاعاتی از دسترس خارج شوند، پژوهشگران در سراسر جهان آسیب خواهند دید.
به‌گفته پاتریک کرامر، رئیس انجمن ماکس پلانک، یکی از اهداف این برنامه‌های جذب جلوگیری از «از دست رفتن استعدادها برای جامعه علمی جهانی» است. پاتریک شولتز، رئیس مؤسسه ژنتیک فرانسه، نیز تأکید کرده است که آمریکا همواره الگوی علمی برای دنیا بوده و این تحولات نگران‌کننده است.
دولت دونالد ترامپ برای کاهش بودجه‌های پژوهشی، علمی و دانشگاهی چند استدلال کلیدی مطرح کرده است.
دولت ترامپ می‌گوید بسیاری از پروژه‌های علمی که با بودجه فدرال حمایت می‌شوند، فاقد بهره‌وری، نتایج ملموس یا اولویت ملی هستند و کاهش بودجه در این زمینه برای مبارزه با «اتلاف منابع» و ناکارآمدی است.
موضوع دیگر کوچک‌سازی دولت فدرال و کاهش هزینه‌ها است. این سیاست بخشی از رویکرد کلی دولت آقای ترامپ به کاهش مالیات‌ها، افزایش بودجه نظامی و کاهش هزینه‌های غیرنظامی است.
جهت‌دهی به اولویت‌های پژوهشی «بر مبنای منافع ملی» از دیدگاه دولت ترامپ جنبه دیگر ماجرا است. دولت تمایل دارد تحقیقات را به سمت حوزه‌هایی سوق دهد که «مستقیماً» به رشد اقتصادی، امنیت ملی یا منافع راهبردی آمریکا کمک کنند.
