درحالی‌که پنجمین دور مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا روز جمعه دوم خرداد در رم «با برخی پیشرفت‌ها» اما بدون نتیجه نهایی پایان یافت، واکنش‌ها از سوی منابع مختلف حاکی از تشدید فضای بی‌اعتمادی و افت روند گفت‌وگوهاست.
هم‌زمان اما، گزارش تازه‌ای از روزنامه «وال‌استریت جورنال» نشان می‌دهد که دو طرف اکنون به‌جای توافق نهایی، در تلاش‌اند تا بر سر یک چارچوب سیاسی برای ادامه مذاکرات توافق کنند.
این روزنامه روز دوم خرداد از قول «افراد نزدیک به مذاکرات» نوشت که مقام‌های ایرانی و آمریکایی به‌دنبال تعیین پارامترهایی برای ادامه گفت‌وگوها هستند؛ الگویی شبیه توافق موقت سال ۲۰۱۳ که در نهایت به برجام در سال ۲۰۱۵ منتهی شد.
«وال‌استریت جورنال» در ادامه می‌نویسد که اما برخلاف آن دوره، هیچ نشانه‌ای از گنجاندن گام‌های اعتمادساز، مانند کاهش تحریم‌ها یا توقف فعالیت‌های حساس، در چارچوب کنونی دیده نمی‌شود. هدف فعلی، رسیدن به درکی مشترک دربارهٔ محورهای توافق نهایی است، گرچه موضوع کلیدیِ غنی‌سازی همچنان گره‌اصلی مذاکرات باقی مانده است.
وال‌استریت جورنال می‌نویسد: مخالفت ایران با کنار گذاشتن غنی‌سازی و اصرار واشینگتن بر ممنوعیت آن، بزرگ‌ترین مانع در راه تدوین چارچوب سیاسی است.
این روزنامه اشاره می‌کند که علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، نیز در اظهاراتی بی‌سابقه از آغاز گفت‌وگوها، روز ۳۰ اردیبهشت، پیش‌بینی کرده است که مذاکرات شکست خواهد خورد.
بیشتر در این باره: دور پنجم مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا در رم با «برخی پیشرفت‌ها» پایان یافتبا این‌حال، عباس عراقچی، رئیس هیئت ایرانی، گفت که دور پنجم از «حرفه‌ای‌ترین» مذاکرات بوده و ایده‌هایی از سوی وزیر خارجه عمان مطرح شده که قرار است در پایتخت‌ها بررسی و دربارهٔ آن‌ها کار کارشناسی شود. یک مقام ارشد آمریکایی نیز مذاکرات را «سازنده» توصیف کرد و گفت که گفت‌وگوها، اگرچه پیچیده باقی مانده، اما ادامه خواهد داشت.
در سطح تحلیلگران، ریچارد نفیو، مذاکره‌کننده پیشین دولت اوباما، در واکنش به ایده توافق چارچوبی به وال‌استریت جورنال گفت: «اگر هدف نهایی به‌روشنی مشخص شود، چنین توافقی می‌تواند بسیار مفید باشد». اما مارک دابوویتز، رئیس اندیشکده بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها و از مخالفان سرسخت برجام، هشدار داد که نباید اشتباهات سال ۲۰۱۳ تکرار شود و گفت: «اگر تهران همچنان خواستار گفت‌وگوست، دولت ترامپ باید فشارها را افزایش دهد و اروپا را به بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل پیش از ماه اکتبر وادارد».
سی‌ان‌ان: تهران امیدی به حصول توافق در آینده نزدیک ندارد
شبکه خبری سی‌ان‌ان روز شنبه سوم خرداد از قول «دو منبع ایرانی» که نامشان را ذکر نکرده نوشت که مذاکره‌کننده ایران گفته‌اند تهران امیدی به حصول توافق در آینده نزدیک ندارد.
این منابع در بیانیه‌ای مشترک گفتند: «مواضع رسانه‌ای و رفتار مذاکره‌ای ایالات متحده، محافل سیاست‌گذاری در تهران را به‌شدت ناامید کرده است. از دید تصمیم‌گیران در تهران، زمانی که آمریکا می‌داند پذیرش غنی‌سازی صفر در ایران ناممکن است و با این حال بر آن پافشاری می‌کند، این نشانه آن است که واشینگتن اساساً به‌دنبال توافق نیست و از روند مذاکرات به‌عنوان ابزاری برای تشدید فشار استفاده می‌کند.»
این منابع همچنین خاطرنشان کردند که در آغاز، برخی مقام‌های ایرانی بر این باور بودند که واشینگتن ممکن است به‌دنبال یک مصالحه «برد-برد» باشد، اما اکنون این اجماع شکل گرفته که دولت ترامپ گفت‌وگوها را به‌سوی بن‌بست هدایت می‌کند.
به گفته این منابع، گرچه نه ایران و نه آمریکا مایل به ترک میز مذاکره نیستند، اما موضع‌گیری کنونی آمریکا باعث بی‌حاصل شدن مذاکرات شده و بعید است جلسات رسمی برای مدت زیادی ادامه یابد.
آن‌ها افزودند که تهران دیگر تلاش‌های آمریکا برای فاصله گرفتن از موضع سخت‌گیرانه اسرائیل را جدی نمی‌گیرد و پیشنهادهای طرف آمریکایی را در راستای برنامه‌های بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، می‌داند؛ کسی که به‌طور مداوم خواهان ممنوعیت کامل غنی‌سازی در ایران بوده است.
در همین راستا، علی واعظ، تحلیلگر ارشد گروه بحران در بروکسل، در گفت‌وگو با سی‌ان‌ان اظهار داشت که درک نادرستی در واشینگتن نسبت به روانشناسی سیاست‌گذاران ایرانی وجود دارد. به گفته او، «ایران در شرایط ضعف حاضر به امتیاز دادن نیست»، زیرا چنین رفتاری به‌عنوان «مقدمه‌ای برای سقوط نظام» تلقی می‌شود. به گفته تحلیلگران، تهدیدهای نظامی فقط به تشدید مواضع تهران می‌انجامد.
از سوی دیگر، خبرنگار الجزیره هم گزارش داده است که علاوه بر اختلاف بر سر غنی‌سازی، موضوع برنامه موشکی ایران نیز یکی از موانع اصلی مذاکرات بوده است. آمریکا خواهان گنجاندن این موضوع در مذاکرات بوده، اما ایران آن را یک مسئلهٔ کاملاً جداگانه دانسته و از طرح آن در مذاکرات هسته‌ای امتناع کرده است.
آماده‌باش اسرائیل و هشدارهای نظامی ایران
افزایش هشدارها در مورد حمله احتمالی اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران نیز بر فضای مذاکرات سایه انداخته است. رسانه‌های آمریکایی گزارش داده‌اند که اسرائیل در حال آماده‌سازی برای اقدام نظامی است، هرچند هنوز تصمیم نهایی اتخاذ نشده. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، این هفته از موضع دولت ترامپ در مورد ممنوعیت کامل غنی‌سازی حمایت کرد. سخنگوی کاخ سفید نیز اعلام کرده که ترامپ مذاکرات را در مسیر درستی می‌بیند، اما در صورت شکست گفت‌وگوها، «گزینه نظامی» را منتفی نمی‌داند.
در این میان، سپاه پاسداران پس از کند شدن روند مذاکرات، روز یک‌شنبه بیانیه‌ای هشدارآمیز منتشر کرد. این نهاد نظامی اعلام کرده که آماده «پاسخی قاطع، پشیمان‌کننده و فراتر از تصور» به هرگونه اقدام خصمانه دشمن است و تغییر معادلات منطقه را در دستور کار دارد.
روزنامه جوان، وابسته به سپاه پاسداران، نیز روز یک‌شنبه در گزارشی درباره پنجمین دور گفت‌وگوهای هسته‌ای میان ایران و آمریکا نوشت: «مذاکرات برخلاف دفعات قبل، روی دور کند افتاده و دیگر مثل چهار دور قبلی، نمی‌توان درباره خوش‌بینی به نتیجه‌بخشی آن صحبت کرد.»
این روزنامه با اشاره به ترک زودهنگام جلسه توسط نماینده آمریکا، نوشت: «گفت‌وگوهای غیرمستقیم ایران و آمریکا، ظاهرا برای دور ششم نیز ادامه خواهد یافت ولی به نظر می‌رسد خوش‌بینی سابق بر آن حاکم نیست.»
در این دور از گفت‌وگوها که در رم برگزار شد، استیو ویتکاف، نماینده آمریکا، زودتر از عباس عراقچی محل مذاکرات را ترک کرد. پس از آن، عراقچی با وزیر امور خارجه عمان به گفت‌وگو پرداخت.
ارتش جمهوری اسلامی نیز در در همین روز در بیانیه‌ای اعلام کرد که «با رصد دقیق تحرکات، قاطعانه به هرگونه تهدید و تجاوزی پاسخ خواهد داد و در کنار سایر نیروهای مسلح، آماده است تا از تمامیت ارضی، استقلال و امنیت کشور دفاع کند.»
تحلیلگران هشدار داده‌اند که در صورت وقوع درگیری، نه‌تنها مذاکرات شکست خواهد خورد، بلکه احتمال خروج ایران از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (ان‌پی‌تی) نیز افزایش خواهد یافت.
بیشتر در این باره: خامنه‌ای: گمان نمی‌کنم مذاکرات با آمریکا به نتیجه برسد؛ نمی‌دانیم چه خواهد شد